Find a Doctor

توصیه های عمومی در خصوص خوردنی ها و آشامیدنی ها از دیدگاه طب سنتی

آگوست 16, 2017

مقدمه:

بحث تغذیه مورد توجه بسیاری از مردمان جهان می باشد و متخصصین زیادی در گوشه و كنار دنیا به این بحث می پردازند ولی هنوز یك الگوی مناسب برای تغذیه ارائه نشده است چرا كه هر الگویی از تغذیه می تواند راه گشای عده قلیلی از انسانها باشد زیرا كه یك فرد با توجه به خصوصیات ژنتیكی و متابولیسمی و مزاجی و هورمونی و اخلاقی و اخلاطی مخصوص به خودش در اصل می بایست تغذیه ای خاص و اختصاصی برای او طراحی گردد و این امر ممكن نیست مگر آنكه علم كافی نسبت به بدن هر فرد وجود داشته باشد و در این مورد لزوم مشاوره با یك متخصص را در این خصوص طلب می كند.

اینجانب بعد از مطالعات طولانی درمباحث تغذیه, هیچ مكتبی را به اندازه مكاتب حكمای بزرگ طب ایرانی دقیق درعلم تغذیه نیافته ام كه البته اغلب این مطالب به تایید ائمه معصومین و پیامبر اكرم رسیده است و این تایید پشتوانه محكمی در جهت تصدیق مكاتب علمی تغذیه از دیدگاه طب ایرانی (سنتی) می باشد. بعنوان مثال در دیدگاه طب كلاسیك اگر صحبت از مصرف ماده غذایی مثل تخم مرغ به میان می آید میزان كالری و درصد پروتئین و قند و چربی آن محاسبه می گردد و از نظر روش بهداشتی طبخ آن سخن به میان آورده می شود ولی خیلی از مطالب دیگر در آن بدون پاسخ می باشد . در صورتی كه در طب ایرانی وقتی صحبت از تخم مرغ به میان می آید اولاً طبیعت و مزاج آن و ارزش غذایی آن را تعیین می كند و عنوان می شود كه زرده تخم مرغ هضم بسیار بهتری دارد و خون بهتری از آن بوجود می آید و در عوض سفیده تخم مرغ لزج می باشد و غلظت نسبی می تواند ایجاد گردد هضم آن مشكل تر می باشد و آنرا باید با نمك خورد ولی زرده تخم مرغ را می توان با ادویه گرم میل كرد و بهترین فرم طبخ آن نیم پخته می باشد(عسلی) و زرده تخم مرغ خصوصاً خواص بسیار زیادی برای بهبودی بعضی از بیماریها دارد كه حتی انرژی غذایی زرده تخم مرغ نیمه پخته (عسلی)را به اندازه شیربرای اطفال دانسته اند و حتی عنوان می گردد طبخ تخم مرغ بصورت كاملاً پخته شده و سفت باعث سوء هاضمه و دیرهضمی می گردد كه البته مطالب بسیار زیاد و جالب توجهی كه از خواص پوست تخم مرغ و حتی مصرف ضمادهای آن عنوان

می گردد كه البته از حوصله این بحث خارج ااست كه انشاءا… بعداً به عرض می رسد , و حتی اینكه در چه فصلی خورده شود و چه افرادی از آن استفاده كنند و در كنار آن چه ماده غذایی دیگری را می توان استفاده كرد و خوردن آن با چه مواد غذایی می تواند مضر باشد همگی در مكتب طب ایرانی عنوان شده است و این مطالب دقت نظر آن بزرگان را در بحث تغذیه یادآوری می كند . امید است بتوانیم توشه ای از علم واقعی تغذیه را به نظر شما برسانیم.

 

اصول كلی تغذیه:

الف) مواد غذایی كه میل می كنیم طبیعی باشد : برای روشن شدن مطلب یك مثال مطرح می گردد.اگر تصمیم گرفتید گوشت مرغ مصرف كنید بهترین شكل مصرف آن اینست كه یك عدد مرغی كه جوان باشد و نحوه پرورش آن در یك مزرعه بوده و از حركت و فعالیت كافی نیز برخوردار بوده باشد (یعنی در قفس نگهداری نشده باشد) تهیه گردد و ذبح شود و بصورت تازه به مصرف برسد در این صورت ارزش غذایی بسیار بالایی دارد و در طب ایرانی مورد توجه می باشد و عنوان می گردد خون صالح از این خوراك بوجود خواهد آمد حالا اگر این مرغ در یك مرغداری پرورش پیدا كرده باشد كه پرنده فعالیت محدود داشته باشد و محیط و نور كافی و طبیعی ندارد و برای تسریع در رشد نوع اغذیه آن بشكلی باشد كه حتی از مواد هورمونی در آن استفاده شده باشد و بعد از ذبح جهت نگهداری منجمد شود و حتی قسمتهای نامرغوب آن در كارخانه های سوسیس و كالباس سازی با افزودن مواد نگهدارنده و طعم دهنده برای ماندگاری طولانی بشكل كوكتل مرغ تهیه گردد, آیا واقعاً این غذا می تواند خیلی مفید واقع شود؟ تازه همراه آن مقدار زیادی سس و مواد دیگر به همراه یك نوشابه گازدار فایده ای بجز تحمیل فشار و سختی به سیستم گوارشی و كبد نخواهد داشت! پس مواد غذایی طبیعی و تازه اهمیت ویژه ای در حفظ سلامت ما ایفا می كند.

  • متناسب با فعالیت و سن و فصل غذای خود را انتخاب و مصرف كنیم: مثلاً فردی كه در سنین میان سالگی می باشد و از فعالیت بدنی كم برخودار است و نوع شغل ایشان نیز كم تحرك و با استرس می باشد, میل كردن هر روزه یك غذای سرخ شده , یك كبد چرب را در بررسی سونوگرافی برای ایشان به ارمغان خواهد آورد.
  • تغذیه متناسب با طبیعت و مزاج انتخاب گردد . مثال: خانمی كه همیشه از احساس سردی در اندامها و مفاصل شاكی است و طاقت هوای خنك و نسیم كولر را ندارد و همیشه از نفخ و ترش كردن معده در رنج است با خوردن دائم گوشت ماهی(سرد), ماست(زیاد), انواع سالاد برای لاغر شدن تنها باعث تشدید علایم و ناتوانی و ضعف خودش خواهد شد. پس بعنوان نمونه اگر كسی طبیعت گرم دارد می تواند غذای خود را با خوردن سماق و یا خرفه و … متعادل كند و اگر شخصی طبیعت سرد دارد می تواند غذای خود را با زعفران و … آمیخته كند, و به هر حال غذایی مصرف كند كه در جهت تعدیل مزاج ایشان باشد.
  • مواد غذایی حتی المقدور با مصلحات آن خورده شود – مثال: پنیر با گردو و سیاهدانه , سكنجبین با كاهو, دوغ با كاكائو و نعناع, كباب با سماق, كه در واقع ضرورت وجود مصلحات همراه بعضی مواد غذایی به این منظور است كه آثار منفی مصرف آن به حداقل ممكن برسد.

 

توصیه های عمومی در خوردن مأكولات در جهت صحت بدن:

  • قبل از اشتهای كامل غذا نخوریم و هنگامی كه كامل سیر نشده ایم از غذا خوردن دست بكشیم.
  • گرسنگی زیاد و سیری زیاد هر دو باعث ضعف هاضمه می شود.
  • اگر یك وعده غذا بسیار سنگین مصرف گردد(خصوصاً در افراد كم تحرك) ضروری است روز بعد امساك و كم خوری داشته باشیم و اگر این مسئله رعایت نشود طول عمر كوتاه خواهد شد.
  • بعد از صرف غذا آرامش ضروری است و از انجام حركات شدید خودداری لازم است تا توجه بدن تنها به هضم غذا معطوف گردد كه برای این منظور ابتدا چند قدم حركت می كنیم تا غذا در قسمت تحتانی معده قرار گیرد و سپس اگر شرایط مهیا بود ابتدا به پهلوی راست و بعد از ۱۵ دقیقه به پهلوی چپ استراحت می كنیم و پس از آن به مدت ۱۵ دقیقه مجدد به پهلوی راست می خوابیم تا غذای هضم شده در معده به سمت روده كوچك وكبد حركت كند.
  • حركت شدید بعد از صرف غذا و به بستر رفتن به منظور خواب بلافاصله بعد از غذا خوردن مذموم می باشد .
  • تنوع و مصرف غذاهای رنگارنگ همزمان باعث سوء هاضمه می شود مثلاً وجود چندین نوع خورش به همراه انواع سالاد و ماست و ترشی و سوپ و … بر سر یك سفره و استفاده از تمامی آنها عامل سوءهاضمه خواهد بود .
  • مداومت مصرف در یك نوع غذا پسندیده نیست مثل خوردن هر روز برنج و مرغ
  • بسیار سریع غذا خوردن و خیلی طولانی شدن مدت صرف غذا هر دو بد است.
  • غذا می بایست به خوبی جویده شود و به آرامی بلعیده گردد و این امر تسهیل در امر هضم اول در معده خواهد كرد.
  • غذاهای باارزش غذایی بالا و سریع الهضم باعث حفظ سلامتی می گردد.

چند مثال:

نان تهیه شده از گندم كامل كه آفت زده و كپك زده نباشد.

گوشت معتدل زود هضم مثل گوشت گوسفند فربه یكساله بدون بیماری و تازه ذبح شده.

مرغ خانگی بروش طبیعی پرورش یافته.

كبك وتیهوكه در قفس نبوده باشند.

شیرینجات معتدل به شرطی كه افراط در مصرف آن نداشته باشیم مثل عسل – شیره انگور- انجیر- رطب تازه

  • پرهیز از مصرف میوه های نارس مثل گوجه سبز و چغاله بادام – موزها و میوه های نارس چیده شده كه باعث سوء هاضمه می گردد.
  • تعدیل مواد خوراكی با یكدیگر صورت پذیرد.

شیرینی با ترشی (سكنجبین عسلی), تفه(بی مزه) با ادویه تند و یا شور(خیار با نمك)

زیاده روی در مصرف ترشیجات باعث ضعف اعصاب و پیری و حرارت غریزی را پایین می آورد.

عدم جمع بعضی از غذاها با یكدیگر چرا كه باعث فساد در بدن انسان می شود و این فساد ممكن است در چند سال آینده علایم آن بروز كند.

  • كله پاچه + انگور
  • شیر + ترشی
  • ماهی تازه+ شیر و تخم مرغ
  • پنیر+ یسر(نوعی خرما)+ بادام
  • سركه + حلیم
  • لبنیات+اجاصیه
  • سویق با شیربرنج(سویق= پودر ماش و عدس و گندم و…)
  • حلیم وانار
  • شیر و نبیذ(شیره خرما)
  • سركه +ماش و عدس
  • سركه + برنج
  • ماست و ترب
  • خربزه و عسل
  • گوشت + ماست و دوغ

 

اگر همزمان ۲ غذا را با یكدیگر بخواهیم مصرف كنیم كه یكی غلظت بیشتری دارد و دیگری كمتر, ابتدا غذای غلیظ و سپس غذای رقیق خورده شود مثلاً, چلوكباب و سوپ جو,كه ابتدا چلوكباب و سپس سوپ جو مصرف گردد.

اگر غذایی كه طعم شیرینی دارد بخواهیم با غذای دیگری كه طعم آن متفاوت است ولی از نظر هضم یكسان است مصرف بهتر است اول شیرینی مصرف شود.

  • افرادی كه معده رطوبتی دارند بعد از غذا شیرینی نباید مصرف كنند (معده رطوبتی معده افرادی هستند كه ترش می كنند و آب دهانشان زیاد است و با خوردن سردیجات سوء هاضمه پیدا می كنند) ولی اگر شخص معده رطوبتی ندارد با خوردن كمی شیرینی (مربا) یا عسل می تواند به هضم غذایش كمك كند.
  • بعد از ورزش زیاد و غضب شدید كه معده خیلی گرم می گردد مصرف غذاهایی مثل ماهی و شیر و خربزه و هندوانه و آنچه در اثر حرارت فساد پیدا می كند مضر است .
  • بعد از سن جوانی واجب است كه از مقدار غذای معمول در سنین بالاتر كاسته شود بعلت اینكه توان هضم در آن سنین كمتر است و مواد زائد بیشتر در اثر غذا خوردن باقی می ماند و این باعث بیماری است .
  • گرسنه خوابیدن در شب خصوصاً برای افراد پیر مضر است ولی غذای خورده شده نباید ثقیل باشد.
  • مصرف زیاد تخم مرغ و شیرینی و ترشی مضر است.

 

روش طبخ غذا و ظروف مطلوب

بهترین فرم پخت غذا بار گذاشتن می باشد به شرطی كه درب ظرف آن طوری قرار گیرد كه بخار حاصله خارج شود و حتی بعد از پخته شدن درب ظرف غذا بشكلی قرار گیرد كه بخارات غذا خارج گردد, بعد از پخته شدن آرام . انتخاب دوم طبخ, بشكل كباب و نهایتاً بشكل بریان شده و سرخ كردنی می باشد.

 

ظروف مورد تائید

  • ظرف مسی قلع اندود شده (البته غذاهای خیلی چرب و خیلی آبكی در آن پخته نشود بهتر است .و باید مراقب بود قلع آن پاك نشده باشد)
  • ظرف آهنی تازه ( مقوی مثانه و اعضای تناسلی است.)
  • ظرف نقره ای و طلایی (مقوی قلب و ضد وحشت و كم كننده ضعف است)
  • ظرف روئین (تركیب مس و قلع می باشد)
  • ظرف رصامی – نوع سفید آن كه از قلع تشكیل شده
  • ظرف سفالی بشرطی كه لعابدار باشد.
  • ظرف پیركس و شیشه ای
  • ظرف فولادی –(آهنی است كه ۲% زغال فعال شده دارد)
  • ظرف چینی (ظرف سفالی با لعاب چینی است)
  • ظرف استیل كه در واقع نوعی ظرف فولادی است

 

ارتباط غذا و فصل

در زمستان حرارت بدن میل به درون دارد پس می توان غذای غلیظ تر و ثقیل تر استفاده كرد چرا كه قدرت هضم بیشتر است و در تابستان حرارت بدن به سطح پوست می آید و قدرت هضم كمتر می گردد پس بایستی غذاهای سبك بیشتر مصرف كنیم و در فصل بهار و پاییز اعتدال را رعایت می كنیم . در تابستان غذاهای با طبیعت خنك و در زمستان غذاهای با طبیعت گرم مطلوب تر است . غذاهای با حجم بیشتر در تابستان در صبح و زمستان در ظهر كه اعتدال هوا بیشتر است مطلوب است.

هر گونه عادات غذایی كه حتی اگر ناپسند باشند می بایست تدریح متعادل شود و ترك عادت به یكباره مضر بدن است.

 

آداب و زمان نوشیدن آب

  1. در زمانی كه میل واقعی به آب وجود دارد (عطش صادق) نوشیدن آب مفید است.
  2. اگر در غیر از اینصورت باشد در واقع عطش كاذب است و آن هنگامی است كه شخص با میل كردن آب تشنگی او برطرف نمی شود و میل به آب بیشتر پیدا می كند و این امر مضر بدن است و در واقع یك ماده غیر طبیعی در معده باعث تشدید میل به آب می باشد كه برای برطرف شدن عطش با كمی صبر كردن بر تشنگی و میل كردن آب جوش و كمی (عسل چون باعث تحلیل ماده مضر می گردد) تشنگی كاذب برطرف می شود.
  3. همراه غذا و تا یكساعت بعد از تناول غذا نوشیدن آب مضر است مگر كسانی كه طبیعت بسیار گرم دارند و معده پر حرارتی دارند كه می توانند یك استكان آب معمولی میل كنند.
  4. نوشیدن آب در ناشتا و قبل از خواب و در بین خواب و بعد از حركات شدید ورزشی و حركات شدید و جماع و استحمام بسیار مضر است.
  5. اگر شخصی عصبی شد تنها باید در چند جرعه آب بصورت مكیدن استفاده كند.
  6. خوردن آب گرم بعد از غذای شور و آب سرد بعد از حمام گرم مضر است و یا آب سرد بعد از شیرینی و ترشی مذموم است.
  7. مصرف آب بعد از میوه های مرطوب مثل خربزه و هندوانه و انگور مضر است.
  8. مصرف دو نوع آب به پا ثقلیت متفاوت  مضر است مثل آب نهر و آب چاه و باران .
  9. بهترین درجه برودت آب معتدل است و برای سرد كردن آب بهتر است یخ در آن انداخته نشود .
  10. در هنگام افطار و عطش كاذب و شدت سرفه و حالت یبوست استفاده از آب گرم مفید است.
  11. آب یك نفس و بسرعت نوشیده نشود بلكه جرعه جرعه نوشیده شود.
  12. داخل ظرف آب فوت نكنیم و هوای تنفس داخل آن نشود.
  13. بین هر وقفه نوشیدن آب حمد و شكر الهی بجا آوریم.
  14. در حالت خوابیده و یا با گردن منحرف و یا به پهلو افتاده آب نوشیده نشود.
  15. سر را نباید بلند كرد و آب را از فاصله به داخل دهان و حلق ریخت (موجب بیماریهای ریوی می گردد)
  16. لب را به لبه ظرف بگذاریم و از داخل كردن كل دهان داخل آب (به مانند بهایم) خودداری شود.
  17. ظرف آب دهانه گشاد و ته آن تنگ باشد.
  18. ظروف قلعی و روئـین و رصامی جهت نوشیدن آّب, مسكن عطش می باشد.
  19. ظروف طلایی و نقره ای مقوی قلب است .
  20. بهترین ظروف نوشیدن آب ظروف چینی و سفال پاكیزه است

 

ذكر بعضی از اغذیه های مضر

سوسیس – كالباس – نوشابه های گازدار – شوكولاتها – شیرینی ها ی تر – پفك – چیپس – همبرگر – بعضی از انواع ماكارونی و روغن ها و…

 

  • ذكر نام پروردگار در ابتدای غذا و الحمد ا… در انتهای غذا فراموش نشود.

 

تهیه و تنظیم:

دكتر محمد عزیزخانی