یبوست مادر بیماریها (ام الامراض) است.

از نظر طب سنتی یبوست مادر بیماریها (ام الامراض) است.

طبق نظر بوعلی سینا مزاج سالم در روز سه تا پنج مرتبه باید تخلیه شود. در غیر این صورت مستعد انواع بیماری های عصبی، جسمی و … هستید. یبوست به دلیل ایجاد حس ناخوشایند و نیز به دلیل دفع نشدن مواد زاید علاوه بر تاثیرات منفی جسمی می تواند بر حالات روانی فرد نیز اثر منفی بگذارد…

در طب سنتی ایران برای رفع یبوست و پیشگیری از آن موارد زیر توصیه شده است:

۱٫ چنان چه انسان فعالیت بدنی، نرمش و ورزش روزانه مرتب داشته باشد به ویژه اینکه ماهیچه های شکم را منقبض و به کار وا دارد، مزاج نرم و خود به خود به طور طبیعی کار میکند و نیازی به مسهل و ملین های دارویی پیدا نمی شود.
۲٫ از تند خویی و عصبانیت که در تشدید یبوست بسیار موثر می باشند خودداری شود. در ضمن توجه به استراحت بدن و خواب کافی ضروری است.
۳٫ برای جلوگیری از یبوست باید از مصرف بعضی خوراکی ها پرهیز نمود: از قبیل بادمجان، عدس، گوشت های مانده و نمک سود، ماهی شور، قهوه، شکلات، کاکائو، چای پررنگ، ماکارونی، شیرینی جات مصنوعی، سبزیجات تند مثل تره، تره تیزک، خوراکی های ترش و قابض مثل آبغوره، آب یخ، فست فودها، غذاهای آماده و کارخانه ای و… .
۴٫ مصرف میوه جات و سبزیجات (چه به صورت خام و چه پخته) برای جلوگیری از یبوست مفید است.
بهترین میوه هایی که می توان استفاده نمود عبارتند از: آلو بخارا، زردآلو، گلابی، انجیر تازه، مویز، سیب، انار و انگور.
۵٫ سبزیجاتی مثل اسفناج، کدو، گشنیز، کمی شنبلیله، ماش پوست گرفته، جو پوست گرفته، کمی برنج، آب و ادویه جات به صورت آش تهیه و میل نمایید.
۶٫خورشت های ملین و سبزی دار مثل خورشت آلو و خورشت کرفس با نان سبوس دار استفاده شود.
۷٫دو تا سه قاشق غذاخوری خاکشیر در آب جوش با کمی نبات، بعد از آن تا یک ساعت غذا خورده نشود.

از دیدگاه طب کلاسیک یبوست یا خشکیِ مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که بر اثر آن، مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوستِ حاد ممکن است سبب بسته‌شدن روده شود، که به نوبهٔ خود حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، برهم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی و یا آناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.

علل یبوست

علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون و یا اختلال دفع است. برخی بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند، مانند رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی بدن، کم‌کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها و سرطان‌های روده. هنگامی که غذا وارد روده می‌شود آب و مواد مغذی از آن جدا می‌شوند و مواد زائد به صورت مدفوع باقی می‌مانند و به‌وسیلهٔ انقباض ماهیچه‌ها در روده حرکت می‌کند. مصرف کمِ فیبر و آب و نداشتن فعالیت بدنی و جلوگیری از دفع، این امر را دشوار می‌کند.

 

عوامل تشدید یبوست

عوامل شایعی که یبوست را تشدید می‌کنند عبارتند از: نوع رژیم غذایی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، کم مصرف‌کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب. مصرف برخی داروها مثل داروهای ضد فشار خون بالا و برخی داروهای پایین‌آورندهٔ چربی‌های خون هم در ایجاد یبوست مؤثرند. شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است، مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی ماهیچه‌ای نیز از علل یبوست‌اند. برخی بیماری‌های رودهٔ بزرگ که به‌جهت اختلال در حرکات رودهٔ بزرگ پیپ می‌آید، مانند سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط با عضلات کفِ لگن خاصره، و بالاخره اختلالات افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند. مصرف مواد مخدر و همچنین قرص‌های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی، همانند ترامادول و متادون نیز می‌توانند باعث ایجاد یبوست شوند.

 

روش درمان یبوست

روش درمان براساس علت یبوست تعیین می‌شود. بهترین کار مراجعه به پزشک طب سنتی و مشاوره می باشد. در ابتدا باید رژیم غذایی فردِ مبتلا اصلاح شود. چنانچه جواب مناسب گرفته نشد، از داروهای ملیّن و به‌ترتیب از داروهای بی‌ضرر، کم‌ضرر و داروهای محرک شروع می‌کنند تا به نتیجهٔ مطلوب برسند. البته همهٔ بیماران نیازمند مصرف دارو نیستند. در صورت امکان، قطع داروهایی که منجر به یبوست می‌شود از راه‌های درمان است. درمان کم‌کاری کم‌کاری تیروئید و سایر بیماری‌ها باید انجام شود.

برخی از ملیّن‌های معروف عبارتند از هیدروکسید منیزیم، روغن‌های معدنی مانند پارافین، داروهای گیاهی مانند سنا، سی لاکس و اسپرزه، ملیّن‌های اسموتیک مانند لاکتولوز، بیزاکودیل و روغن کرچک.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش یبوست:

روزانه مایعات بیشتری مصرف کنید.
آلو یا آب آلوی گرم ملیّن است. سایر میوه‌های ملیّن شامل:انجیر، انگور، هندوانه، توت‌فرنگی، گلابی، زردآلو، زیتون، هلو، آب سیب، کیوی و….
به، سیب و موز نخورید.
رژیم غذایی شما باید مبتنی بر پرهیز باشد. برای این منظور، نان و غلات سبوس‌دار و حبوبات و میوه و سبزی مصرف کنید. می‌توانید روزانه یک قاشق مرباخوری سبوس برنج همراه‌با آب بخورید. (رژیم پُرفیبر در بیمارانی که علتِ یبوست آنها اختلالات نورولوژیک است، نمی‌تواند مؤثر باشد)
روزانه حداقل ۵ واحد میوه و سبزی تازه مصرف کنید.
اسپرزه یک ملیّن حجم‌دهندهٔ مدفوع است که آب موجود در روده را جذب می‌کند و سبب افزایش حجم مدفوع و دفع آن می‌شود. باید اسپرزه همراه‌با مقادیر زیادی آب یا سایر مایعات خورده شود. (به‌ازای هر قاشق چای‌خوری، ۲۴۰ سی‌سی یا یک لیوان مایعات بخورید)
روغن کرچک به دفع کمک می‌کند، ولی استفادهٔ آن در بلندمدت سبب کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی مثل A, D, E, K می‌شود.
داروی سنا، دانهٔ کتان، شنبلیله، و ریواس برای یبوست توصیه می‌شود. (سنا بیشتر از ۲ بار در هفته توصیه نمی‌شود)
نعنا و چای بابونه سبب کاهش علایم یبوست می‌شود.
چای پررنگ نخورید.
در مدتی که یبوست دارید، ماست نخورید و به‌جای آن شیر بنوشید.
مرزه و دارچین استفاده نکنید.
بیشتر غذاهایی که با نان سبوس‌دار خورده می‌شود مصرف کنید و کمتر برنج بخورید.
از استرس و اضطراب خود بکاهید.
حتماً فعالیت بدنی داشته باشید. روزانه دست‌کم ۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید.
برقراری نظم برای دفع داشته باشید و به‌محض احساس دفع، اجابت مزاج انجام گیرد.
مالیدن روغن بنفشه و سیاه‌دانه در جهت عقربه‌های ساعت حداقل ۲ تا ۳ ساعت بعد از غذا به‌مدت ۱۰ دقیقه به لینت مزاج کمک و حرکت‌های دودی در روده ایجاد می‌کند، مالیدن روغن بنفشه به شکم کودکان در جهت عقربه‌های ساعت بسیار مفید است.